ولایت بامیان که مرکز آن شهربامیان است از ولایات‌ مرکزی کشور افغانستان محسوب میشود. مساحت آن 17،412 کیلومتر مربع و جمعیت آن بر اساس برآوردهای دهه 1980 میلادی، 281،000 نفر است.

مردم :

اکثریت ساکنان این ولایت را هزاره ها تشکیل می‌دهد که به زبان فارسی وهزارگی صحبت می‌کنند. همراه با هزاره‌ها ، 15% تاجک نیز در این ولایت ساکن هستند. همچنین پشتون‌ها و تاتارها از اقلیتهای قومی این ناحیه هستند.بامیان یکی از ولایات بزرگ هزاره جات است.و همچنین مرکز اصلی فرهنگی هزاره‌ها محسوب می‌شود.

بت‌های معروف بودا که در زمان حکومت طالبان از بین برده شد نیز درمرکز ولایت قرار دارد. این بت‌ها از شهرت جهانی برخوردار هستند و یکی از جاذبه‌های توریستی به شمار می‌آیند.بند امیر واقع در ولسوالی یکاولنگ از دیگر جاذبه‌های توریستی این ولایت به حساب می‌آید که اخیرا از سوی دولت افغانستان به عنوان پارک ملی ثبت شد.

ولسوای ها:

یکی از ولسوالی های ولایت بامیان ولسوالی ورس که در کتابهای ثبت احوال یا شناسنامه ملی بنام (ورث)نیز ثبت شده‌است. این ولسولی در جنوبی‌ترین نقطه ولایت قرار دارد و با ولسولی‌های (ناهور) از ولایت غزنی. ولوسوالی (حصه دوم بهسود) از ولایت میدان وردک.ولسوالی(شهرستان) از ولایت دایکندی هم مرز می‌باشدو در حدود 180000 هزار نفر جمعیت دارد ومطابق تحقیقات یکی از موسسات بین‌المللی یکی از عقب مانده‌ترین ولسوالی‌های افغانستان می‌باشد. در سالهای بعد از حکومت طالبان و حضور قوای بین‌المللی در افغانستان کم‌ترین توجه شاید به این ولسوالی شده باشد. مرکز ولسوالی در یکی از دره‌ها بنام الشیخجی واقع است.

گذشته تاریخی:

در اوستا(یشتها، ص 100) و همچنان در بندهشن) در زبان پهلوی به شکل بامیگان آمده‌است. مجسمه‌های بودا که بلندترین مجسمه‌های جهان محسوب می‌گردید از یادگارهای دینی دوره کانیشکا  امپراتوران کوشانی به حساب می‌آید. "هیوان تسنگ" زائر چینی در سالهای 600 قبل از میلاد از آن ناحیه گذشته‌است از بتهای بامیان چنین یاد می‌کند که اشعه زرین از آن می ‌تابد و احجار قیمتی و زیور آلاتش چشم را خیره می‌سازد.

در دوره اسلامی بامیان یکی از شهرهای مهم و آباد خراسان و مرکز شیران بامیان محسوب می‌شود.اما در قرن هفتم هجری بر اثر حمله مغول همانند اکثر شهرهای خراسان به خاک یکسان می‌گردد.

جوینی می‌گوید: و به بامیان رسیدند ارباب آن از باب مخاصمت و مقاومت در می‌آمدند... ناگاه از شست قضا که نای کلی آن قوم بود تیر چرخی که مهلت نداد از شهر بیرون آمد به یک پسرجغتای رسید که از محبوبترین کسان چنگیز خان بود.

جاذبه های توریستی:

بامیان یکی از شهرهای کهن و تاریخی افغانستان امروزی محسوب می‌گردد. وجود پیکره های تخریب شده بامیان ، شهر غلغله، شهر ضحاک و بند امیر این شهر را به یکی از مراکز مهم توریستی افغانستان تبدیل نموده بود.این پیکره های عظیم بودا در مارس 2001 بدستور وزارت اطلاعات پاکستان (ISI) توسط حکومت طالبان انفجار داده شد. پیکارجویان مزدور طالبان به ظاهر قصد داشتند تا با تخریب یادبودهای بوداییسم، "آثار شرک" را در منطقه از بین ببرند. ولی قافل از اینکه نسل های هوشیار و بیدار آینده کشور افغانستان با لعن و نفرین از آنها و عمل ضد فرهنگی که انجام داده اند یاد خواهند نمود.

تندیس های بودا

مجسمه های بودا در بامیان تندیس‌های بزرگی بودند که در دل کوه در استان بامیان افغانستان ساخته شده بود. این مجسمه‌های عظیم ایستاده و سایر مجسمه‌های خرد و بزرگ دوره کوشانی‌ها معمولاً به عنوان «بتهای بامیان» در زبان همه مشهور بود. مجسمه 55 متری بامیان بزرگ‌ترین هیکل بودای دنیا و بلندترین مجسمه سنگی جهان بود. این سازه‌های گرانبهای افغانستان که شهرت جهانی داشت در رژیم طالبان بکلی تخریب گردید اعمار مجدد این تندیس ها را کشور ژاپن به عهده گرفته است ولی متاسفانه تا الحال کاری صورت نگرفته است.

بند امیر یک سد طبیعی واقع در ولسوالی یکاولنگ ولایت بامیان است مناظر زیبا، دلپذیر و دلچسب این ساحه دولت مرکزی را واداشت تا بند امیر را به عنوان اولین پارک ملی در افغانستان اعلام کند ،این بند یکی از عجایب طبیعی افغانستان به حساب می آید .بند امیر دارای شش جهیل عمیق آبی رنگ، لاجوردی و کریستالی است که آب آن از چشمه سارهای کوه های اطرافش جمع می شود.بند امیر در فاصله 215 کیلومتری کابل و دربین هندوکش شرقی و سلسله کوههای بابا در مرکز کشور قرار دارد. شش جهیل مشهور که آنها بعنوان بندهای کوچکتر مربوط به بند امیر می باشد به نامهای بند غلامان، بند قنبر، بند هیبت که کاملا توسط دیوارهای سنگی شیب دار احاطه گردیده است، بند پنیر در قسمت شرقی ، بند پودینه، در سمت شمال بند پنیر و بزرگترین جهیل این ساحه بند ذوالفقار است که 490 هکتار زمین را احاطه کرده است. در بند امیر حیوانات و پرندگان زیادی بود و باش دارند، حیوانات وحشی این ساحه عبارتند از گوسفند کوهی، آهو، گرگ و روباه و همچنین حیوانات مانند موش کوهی نیز در این ساحه دیده شده است.

آلبستر لیتهید، خبرنگار بی بی سی در مقاله خود از بند امیر نوشته است:

 کوه های هندوکش بر فراز دره بند امیر که در ولایت بامیان افغانستان قرار دارد، با رنگ نزدیک به گلابی می درخشند، حوض های از آب های زیبا به وجود می آیند که به آبشار های زیبا سرازیر می شوند. این یک بهشت است، این یک حباب امن و صلح است در کشوری که عادت به جنگ و بی ثباتی کرده است.